Uncategorized

Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση “UNEP Food Waste Index Report 2021” του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (United Nations Environment Programme), το 2019 παρήχθησαν, σε παγκόσμιο επίπεδο, περίπου 931 εκατομμύρια τόνοι αποβλήτων τροφίμων, 61% των οποίων προήλθε από νοικοκυριά, 26% από τις υπηρεσίες τροφίμων και 13% από το λιανικό εμπόριο και άλλες μορφές διανομής τροφίμων. Στην Ε.Ε. εκτιμάται ότι η σπατάλη των τροφίμων υπερβαίνει τους 153,5 εκατομμύρια τόνους σε ετήσια βάση, ποσότητα μεγαλύτερη από αυτή των εισαγόμενων γεωργικών προϊόντων.

Η σπατάλη τροφίμων, πέραν του ότι βλάπτει την επισιτιστική ασφάλεια, εκτιμάται ότι στοιχίζει στις επιχειρήσεις και στα νοικοκυριά της Ε.Ε. περίπου 143 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, προκαλώντας τουλάχιστον το 6% των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Δυστυχώς, η Ελλάδα καταγράφει πολύ κακές επιδόσεις στον τομέα αυτό, καθώς με βάση τα στοιχεία που παρατίθενται στο Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων, η χώρα μας κατέχει την 4^η θέση στη σπατάλη τροφίμων στην Ευρώπη με 196 κιλά ανά κάτοικο και έτος. Η Ε.Ε. και τα Κράτη Μέλη της έχουν δεσμευτεί να μειώσουν κατά το ήμισυ τα παραγόμενα κατά κεφαλήν απόβλητα τροφίμων έως το 2030 και να συμβάλουν έτσι στην επίτευξη του Στόχου 12.3 για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Ωστόσο, η προσπάθεια αυτή απαιτεί συνέργειες μεταξύ των εμπλεκομένων φορέων προκειμένου να αρθούν τα τεχνολογικά, οικονομικά, θεσμικά, συμπεριφορικά και άλλα εμπόδια.

Λαμβάνοντας υπόψη τις παραπάνω προκλήσεις, το Εργαστήριο Μεταλλευτικής Τεχνολογίας και Περιβαλλοντικής Μεταλλευτικής της Σχολής Μηχ. Μεταλλείων – Μεταλλουργών του ΕΜΠ συντονίζει το έργο “Advancing MuNicipal Circlular Economy – ADVANCE” (https://www.advance-foodwaste.eu/), το οποίο χρηματοδοτείται από τη Δράση ΚΑ2 του Προγράμματος Erasmus+ (2021-1-EL01-KA220-VET-000033247). Το έργο υλοποιείται με τη συνεργασία έξι ακόμη εταίρων από την Ελλάδα (SIGMA BUSINESS NETWORK και D-WASTE), την Κύπρο (E.G. EUGENE GLOBAL), το Βέλγιο (Horeca Partners), τη Σερβία (Gradska Uprava Za Zastitu Zivotne Sredine Grada Novog Sada) και την Κροατία (Grad Zadar). Κύριος στόχος του έργου είναι να συμβάλλει στη δημιουργία μιας στρατηγικής συμμαχίας εκπαίδευσης, κατάρτισης και ευαισθητοποίησης μεταξύ δήμων και Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (ΜμΕ) του κλάδου HORECA, ώστε να διευκολυνθεί η ομαλή και αποτελεσματική στροφή προς πρακτικές της κυκλικής οικονομίας στη διαχείριση των αποβλήτων τροφίμων.

Στο πλαίσιο του έργου, μεταξύ άλλων, θα αξιολογηθούν τρέχουσες πρακτικές διαχείρισης αποβλήτων τροφίμων σε επιλεγμένους δήμους και ΜμΕ του κλάδου HORECA και θα συγκριθούν με τις βέλτιστες πρακτικές, ώστε να αναπτυχθεί ένα κατάλληλο σύνολο δεικτών κυκλικότητας για την καταγραφή της τρέχουσας και μελλοντικής κατάστασης. Επιπρόσθετα, θα αναπτυχθούν οδικοί χάρτες για την εφαρμογή των απαιτήσεων του σχεδίου δράσης της Ε.Ε. για Δήμους και ΜμΕ του κλάδου HORECA, καθώς και εκπαιδευτικό υλικό προς την ίδια κατεύθυνση. Ήδη ολοκληρώθηκε η πρωτογενής έρευνα που πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή περίπου 150 νοικοκυριών, 130 επιχειρήσεων HORECA και 30 Δήμων στις χώρες των εταίρων του έργου. Τα αποτελέσματα της έρευνας, καθώς και άλλες ενδιαφέρουσες ειδήσεις, θα είναι σύντομα διαθέσιμα στην ιστοσελίδα του έργου.

Ποιο είναι το ποσοστό των τροφίμων που σπαταλώνται από νοικοκυριά και επιχειρήσεις του κλάδου HoReCa και για ποιους λόγους; Φως στο ερώτημα αυτό επιχείρησε να δώσει μια έρευνα με διαδικτυακό ερωτηματολόγιο και προσωπικές συνεντεύξεις, η οποία πραγματοποιήθηκε στον πλαίσιο του Έργου Erasmus+ “Advancing MuNicipal Circlular Economy – ADVANCE”, σε επιλεγμένες ευρωπαϊκές χώρες (σε Ελλάδα, Σερβία και Κροατία για τα νοικοκυριά και σε Ελλάδα, Κύπρο και Βέλγιο για τις επιχειρήσεις HoReCa).

Σύμφωνα με την έρευνα των νοικοκυριών, η οποία συγκέντρωσε περίπου 150 απαντήσεις, τα τρόφιμα που είναι πιο επιρρεπή στη σπατάλη είναι τα λαχανικά, ακολουθούμενα από τα φρούτα, τα αμυλούχα τρόφιμα (π.χ. πατάτες, ψωμί, ρύζι, κ.ά.) και τα γλυκά/επιδόρπια. Περισσότερα από τα μισά τρόφιμα σπαταλώνται αφού μαγειρευτούν, περίπου 30% σπαταλώνται πριν μαγειρευτούν και τα υπόλοιπα κατά την προετοιμασία του φαγητού. Υπάρχει επίσης σαφής ένδειξη ότι όταν τα νοικοκυριά δεν προγραμματίζουν σωστά την προετοιμασία των γευμάτων, τείνουν να ξεχνούν έτοιμα γεύματα που είναι αποθηκευμένα στο ψυγείο. Ως αποτέλεσμα, ένα μεγάλο ποσοστό των περισσευούμενων τροφίμων (πάνω από 35%), αν και κατάλληλο για κατανάλωση, καταλήγει στους κάδους απορριμμάτων. Η διαχείριση των αναπόφευκτων αποβλήτων τροφίμων ακολουθεί παρόμοια μοτίβα, όπως τα περισσεύματα φαγητού. Τα περισσότερα νοικοκυριά δεν διαχωρίζουν τα απορρίμματα τροφίμων από τα υπόλοιπα απορρίμματα, επειδή δεν υπάρχει οργανωμένη διαχείριση αποβλήτων στο δήμο τους. Παρόλο που υπάρχουν διαφορές μεταξύ των τριών χωρών που συμμετείχαν στην έρευνα, φαίνεται ότι τα απόβλητα τροφίμων στο στάδιο της κατανάλωσης σχετίζονται άμεσα με την αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών.

Όσον αφορά στην έρευνα HORECA, συγκεντρώθηκαν περίπου 130 ερωτηματολόγια. Η παραγωγή αποβλήτων τροφίμων στον κλάδο εξαρτάται από την ποσότητα των τροφίμων που αγοράζονται, δηλαδή όσο περισσότερα τρόφιμα αγοράζονται τόσο μεγαλύτερη είναι η ποσότητα των αποβλήτων. Το κρέας κατέχει την πρώτη θέση στα απόβλητα τροφίμων, ακολουθούμενο από τα λαχανικά και τα αμυλούχα τρόφιμα. Σχεδόν το ήμισυ του συνόλου των αποβλήτων τροφίμων προκύπτει κατά την κατανάλωση, το 25% κατά την προετοιμασία του φαγητού και το 25% κατά τη συντήρηση των τροφίμων. Τα απόβλητα τροφίμων που δεν είναι κατάλληλα για κατανάλωση συνήθως πετιούνται (περίπου 75%). Όσον αφορά στη διαχείριση των υπολειμμάτων φαγητού, περίπου το 45% των επιχειρήσεων δήλωσε ότι δωρίζει ένα μέρος σε φιλανθρωπικά ιδρύματα, 9% ότι τα κομποστοποιεί, 7% ότι συνεργάζεται με εξωτερικούς παράγοντες και 16% ότι ακολουθεί άλλη πρακτική. Είναι ανησυχητικό ότι, περισσότερες από τις μισές επιχειρήσεις πετούν είτε μέρος είτε το σύνολο των υπολειμμάτων φαγητού και μόνο το ένα τρίτο δήλωσε ότι παρέχονται στους πελάτες συχνά ή πολύ συχνά συσκευασίες (doggy bags) για να πάρουν μαζί τους το περισσευούμενο φαγητό. Περίπου 1 στις 3 επιχειρήσεις δήλωσαν ότι διαθέτουν ξεχωριστό σύστημα συλλογής για τα οργανικά/βιοαπόβλητα, αλλά υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των τριών χωρών. Η έλλειψη διαθέσιμου χώρου αναφέρθηκε ως ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια για τη χωριστή συλλογή. Τα θετικά νέα είναι ότι τα απόβλητα τροφίμων στον κλάδο έχουν μειωθεί σε σύγκριση με 10 χρόνια πριν, με βάση τις απόψεις των ερωτώμενων. Οι κύριοι λόγοι είναι η αυξημένη εμπειρία όσον αφορά στη διαχείριση των τροφίμων, η αυξημένη προσοχή που δίνεται για λόγους κόστους, και η αυξημένη περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση. Τα κίνητρα των εταιρειών του κλάδου για τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων είναι κυρίως περιβαλλοντικά και οικονομικά  και σχετίζονται λιγότερο με τις απαιτήσεις της νομοθεσίας. Αξίζει, τέλος, να αναφερθεί ότι, σύμφωνα με τους συμμετέχοντες, το πιο προτιμητέο μέτρο για τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων είναι η εκπαίδευση των εργαζομένων του κλάδου.

Αναλυτικότερα στοιχεία της έρευνας είναι διαθέσιμα στην ιστοσελίδα του Έργου (https://www.advance-foodwaste.eu/).

Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία της Eurostat (2023), τα εστιατόρια και οι υπηρεσίες τροφίμων παρήγαγαν, το 2021, περίπου το 9% των αποβλήτων τροφίμων σε επίπεδο ΕΕ-27 (12 kg ανά κάτοικο και έτος). Στην Ελλάδα, το 2020 (δεν έχουν ακόμη ανακοινωθεί τα στοιχεία για το 2021), το ποσοστό αυτό ανερχόταν σε 11,7% περίπου ή 21 kg ανά κάτοικο σε ετήσια βάση. Έρευνες στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν υπολογίσει ότι, το ετήσιο κόστος των τροφικών αποβλήτων στα εστιατόρια της χώρας ανέρχεται σε 682 εκατ. GBP ή περίπου 5.500 GBP ανά εστιατόριο κατά μέσο όρο, ενώ ο Οργανισμός ReFED εκτιμά ότι σε ποσοστιαία βάση το κόστος των τροφικών αποβλήτων στις ΗΠΑ υπερβαίνει το 4% των πωλήσεων ενός μέσου εστιατορίου.

Προφανώς, η ορθή διαχείριση των τροφικών αποβλήτων προϋποθέτει, πρώτα απ’ όλα, πρόληψη. Αυτό απαιτεί γενικό επανασχεδιασμό και αυστηρότερη διαχείριση της όλης διαδικασίας προμήθειας, προετοιμασίας και σερβιρίσματος του φαγητού. Πιο συγκεκριμένα, χρειάζεται:

• Διαχείριση της απόδοσης, μεγιστοποιώντας την παραγωγή που προέρχεται από την πρώτη ύλη.
• Διαχείριση αποθεμάτων, με τη διασφάλιση της σωστής ροής των πρώτων υλών μέσα και έξω από την κουζίνα για την αποφυγή της αλλοίωσης των τροφίμων.
• Διαχείριση αποβλήτων, ήτοι ελαχιστοποίηση των αποβλήτων όποτε είναι δυνατόν και κομποστοποίηση ή άλλης μορφής ανακύκλωση πριν τη διάθεση σε χώρους υγειονομικής ταφής.

Ο συνδυασμός αυτών των διαδικασιών επιτρέπει σε μία επιχείρηση του κλάδου HoReCa να ελαχιστοποιήσει τη σπατάλη τροφίμων και να περιορίσει το σχετικό οικονομικό κόστος. Η εφαρμογή μεθόδων υπό το πρίσμα της «λιτής διαχείρισης», θα έχει ως αποτέλεσμα μια απλοποιημένη, προσαρμόσιμη και ευέλικτη διαδικασία. Για παράδειγμα, η εφαρμογή της λιτής διαχείρισης στην προετοιμασία γευμάτων έχει τη δυνατότητα να βελτιστοποιήσει διάφορες πτυχές, όπως η επιλογή των συστατικών, το μέγεθος του μενού (αριθμός προσφερόμενων γευμάτων), το μέγεθος των μερίδων και την ποσότητα των υπολειμμάτων που παράγεται από τους πελάτες.

Σύμφωνα με έρευνα της WWF και της Αμερικανικής Ένωσης Ξενοδοχείων και Καταλυμάτων, το 2017, το προσωπικό των επιχειρήσεων διαδραματίζει αποφασιστικό ρόλο στην επιτυχία ενός προγράμματος μείωσης των τροφικών αποβλήτων. Μάλιστα, πάνω από το 90% του προσωπικού κουζίνας δήλωσε ότι θέλει να βοηθήσει την πρόληψη της σπατάλης τροφίμων, αλλά χρειάζεται καθοδήγηση, η οποία, για παράδειγμα, θα μπορούσε να έρθει με τη μορφή καθημερινών συναντήσεων και συζητήσεων μεταξύ των μελών του προσωπικού και, κυρίως, μέσω καθιέρωσης προγραμμάτων εκπαίδευσης.

Σε μία προσπάθεια ικανοποίησης αυτής της ανάγκης, το Έργο Erasmus+ “Advancing MuNicipal Circlular Economy – ADVANCE”, το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ε.Ε. (Σύμβαση 2021-1-EL01-KA220-VET-000033247), έχει αναπτύξει ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα ειδικά σχεδιασμένο για το προσωπικό ων επιχειρήσεων του κλάδου HoReCa. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα καλύπτει γενικές πτυχές του προβλήματος των τροφικών αποβλήτων (όπως π.χ. γενικοί ορισμοί, μέγεθος του προβλήματος, σχετική νομοθεσία, κ.ά.), ειδικές πτυχές των τροφικών αποβλήτων στις επιχειρήσεις του κλάδου (π.χ. απόβλητα πριν και κατά τη διάρκεια προετοιμασίας του φαγητού και απόβλητα μετά την προετοιμασία και το σερβίρισμα του φαγητού στους πελάτες), οφέλη και εμπόδια στη μείωση των τροφικών αποβλήτων, οδηγίες για την παρακολούθηση και μέτρηση του προβλήματος και, φυσικά, μέτρα και πρακτικές για τη μείωση τόσο των αποβλήτων τροφίμων που μπορούν να αποφευχθούν, όσο και των αναπόφευκτων αποβλήτων. Το εκπαιδευτικό υλικό, στην τελική του μορφή, θα είναι διαθέσιμο σε ένα φιλικό και εύχρηστο διαδικτυακό περιβάλλον, θα περιλαμβάνει περαιτέρω πηγές πληροφόρησης και ερωτήσεις/προβλήματα αυτοαξιολόγησης.

Σύντομα το εκπαιδευτικό υλικό θα είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του Έργου (https://www.advance-foodwaste.eu/).

Πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία την Πέμπτη 15 Φεβρουαρίου 2024, στον φιλόξενο χώρο του Πολιτιστικού Κέντρου «Θεόδωρος Αγγελόπουλος» του Δήμου Μοσχάτου-Ταύρου, η Εκδήλωση Διάδοσης Αποτελεσμάτων του Σχεδίου ADVANCE (“Advancing MuNicipal Circlular Economy”) με τίτλο «Μείωση της παραγωγής των τροφικών αποβλήτων σε Δήμους και μικρομεσαίες επιχειρήσεις HORECA». Την εκδήλωση, την οποία παρακολούθησαν συνολικά περισσότερα από 60 άτομα, χαιρέτησε ο κ. Ανδρέας Ευθυμίου, Δήμαρχος Μοσχάτου-Ταύρου και η κα Ιωάννα Αθανασάτου, εντεταλμένη σύμβουλος του Δήμου Χαλανδρίου σε θέματα προσχολικής αγωγής.

Στο κυρίως μέρος της εκδήλωσης, τις ομιλίες άνοιξε ο κ. Αντώνης Μαυρόπουλος, ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της D-Waste και μέλος της διεθνούς συμβουλευτικής επιτροπής του UNEP’s International Environmental Technologies Centre, ο οποίος ανέλυσε τις απώλειες τροφίμων σε παγκόσμιο επίπεδο κατά μήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας των τροφών και τροφίμων και την ανάγκη επανασχεδιασμού της όχι απλά για την αντιμετώπιση του προβλήματος των τροφικών αποβλήτων αλλά, κυρίως, για την ανάγκη κάλυψης των διατροφικών αναγκών χωρίς υπέρβαση των πλανητικών ορίων.

Στη συνέχεια, η κα Νάσια Μπάρκα, υπεύθυνη της Μονάδας Αποτροπής Απωλειών και Δημιουργίας Αποβλήτων Τροφίμων του Δήμου Χαλανδρίου, ανέλυσε τις ποικιλόμορφες δράσεις του Δήμου στον εν λόγω τομέα και παρουσίασε αποτελέσματα από συναφή ερευνητικά έργα που συμμετέχει ο Δήμος υπό την επιστημονική επίβλεψη του κ. Γεράσιμου Λυμπεράτου, Καθηγητή της Σχολής Χημικών Μηχανικών του ΕΜΠ.

Από την πλευρά της, η κα Ντία Χωραφά, υπεύθυνη έργου στην οργάνωση «ΜΠΟΡΟΥΜΕ», αναφέρθηκε στην ολιστική προσέγγιση που ακολουθεί η οργάνωση για την πρόληψη της σπατάλης τροφίμων κατά μήκος της αλυσίδας αξίας μέσω των προγραμμάτων που εφαρμόζουν, όπως «Διάσωση & προσφορά τροφίμων», «Μπορούμε στη Λαϊκή» και «Καμία Μερίδα Φαγητού Χαμένη» αλλά και των δράσεων ευαισθητοποίησης μαθητών και ευρύτερου κοινού για το φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων.

Τη σκυτάλη πήρε ο κ. Βαγγέλης Τερζής, επιστημονικό στέλεχος της D-WASTE, ο οποίος έθεσε το πλαίσιο της συνεργασίας Δήμων και επιχειρήσεων HoReCa στη βάση των νομοθετικών υποχρεώσεων, των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της ελληνικής πραγματικότητας, των αναγκαίων αλλαγών των καθημερινών πρακτικών διαχείρισης των εστιατορίων και της επιβεβλημένης οικονομικής ενίσχυσης των μικρών επιχειρήσεων του τομέα της φιλοξενίας και των υπηρεσιών εστίασης για να μπορέσουν να προσαρμοστούν στην κυκλική οικονομία.

Τις ομιλίες έκλεισε ο κ. Δημήτρης Δαμίγος, Καθηγητής της Σχολής Μεταλλειολόγων-Μεταλλουργών Μηχανικών ΕΜΠ και Επιστημονικός Υπεύθυνος του ADVANCE, o οποίος παρουσίασε τη μεθοδολογία και τα αποτελέσματα του Σχεδίου που αποσκοπούν στη δημιουργία μιας στρατηγικής συμμαχίας εκπαίδευσης, κατάρτισης και ευαισθητοποίησης μεταξύ  Δήμων και ΜμΕ HORECA, ώστε και τα δύο μέρη να εφαρμόσουν ομαλά και αποτελεσματικά τους φιλόδοξους στόχους σχετικά με τα απόβλητα τροφίμων.

Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με ενδιαφέρουσες παρεμβάσεις από τους παρευρισκόμενους εκπροσώπους Δήμων και HoReCa σχετικά με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν και τις αποσπασματικές αλλά αξιόλογες πρωτοβουλίες που έχουν αναληφθεί σχετικά με την μείωση της σπατάλης τροφίμων.